انجیر،[۳] انجیر خوراکی[۳] یا شال انجیر[۳] (نام علمی: Ficus carica) گونه‌ای آسیایی از گیاهان گلدار خانواده انجیران است.[۴] این درخت بومی خاور میانه و آسیای غربی است.
انواعی که در باغبانی برای مصرف میوهٔ آن مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از فیکوس کاریکا، فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا. فیکوس کاریکا همان انجیر معمولی است که به عنوان میوه مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ ولی فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا بیشتر برای تلقیح انواع انجیر خوراکی کاشته می‌شوند.
از انجیر می‌توان در تهیه مربا، بستنی، یا به شکل تازه استفاده کرد. میوه آن به شکل خشک، تازه، کمپوت، مربا، آرد و مارمالاد به مصرف می‌رسد. از آنجایی که نگهداری و انتقال میوه تازه انجیر بسیار دشوار می‌باشد بیشترین استفاده آن به صورت فرآوری شده می‌باشد. سرکه انجیر نیز دارای طعم شیرین و دلچسبی می‌باشد که برای انواع ترشی و سالاد استفاده می‌گردد.
درحال حاضر شهرستان استهبان استان فارس بزرگترین تولیدکننده انجیر دیم در جهان می‌باشد که محصول آن از کیفیت و مرغوبیت خاصی برخوردار است.[۵]
اصل و قدمت گیاه
انجیر رنگارنگ
برگ‌ها و میوه‌های نارس درخت انجیر
وطن اصلی درخت انجیر در دنیای قدیم یعنی اروپا- آسیا در نواحی مدیترانه و در ایران درخت انجیر به ویژه نوع خودرو یا کوهستانی آن که به انجیر کوهی نامور است بسیار قدیمی است. یکی از رویشگاه‌های انجیر خودرو یا کوهی قهستان و جنوب خراسان و منطقه زیبد است.[۶] آثار این درخت در آخر عهد دوم (کرتاسه) دیده شده و در عهد چهارم در اطراف دریای مدیترانه مورد کشت قرار گرفته‌است. در مصر از ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کاشت درخت انجیر مرسوم بوده‌است.یهودیان قدیم نیز درخت انجیر را می‌شناخته‌اند و از یک نوع انجیر که فیکوس سیکوروس می‌باشد در تورات یاد شده‌است. یونانیان قدیم نوع اصلاح شده این درخت را تحت نام انجیر آتیک (Attic) می‌شناخته‌اند و رومیها این درخت را با معتقدات مذهبی خود مخلوط کرده آن را نشانه سعادت و پیشرفت و ترقی روزافزون می‌دانسته‌اند. در قرآن نیز، به این میوه سوگند یاد شده و سوره‌ای به نام این میوه نام‌گذاری شده‌است.
مشخصات گیاه‌شناسی
برگ درخت انجیر پنجه‌ای و دارای ۳ تا ۵ لوب می‌باشد. قسمتی که به اسم میوه انجیر معروف است و مورد تغذیه انسان قرار می‌گیرد در حقیقت میوه نیست بلکه زائده مجوفی است که گلهای انجیر به تعدادی زیاد در داخل آن قرار گرفته‌اند و مواد قندی در این زایده یا رسپتاکل جمع می‌شود. گلهای نر و گلهای ماده درخت انجیر از یکدیگر جدا ولی روی یک پایه یعنی در داخل رسپتاکل واقع شده‌اند و به عبارت دیگر درخت انجیر گیاهی است یک پایه.اگر میوه انجیر را باز کنیم و به شکل یک سطح درآوریم گلهای نر که حامل دانه گرده هستند و در کنار و به طرف خارج صفحه واقع شده و گلهای ماده که حامل تخمدان و در صورت تلقیح شدن حامل بذر خواهند بود در وسط صفحه قرار دارند. تلقیح گلهای ماده انجیر به وسیلهٔ حشرات مختلف که مهم‌ترین آنها حشره‌ای بسیار کوچک از خانواده کالسیدیده می‌باشد انجام می‌گیرد.
تولید
مقایسه تولید سالانه انجیر ایران با سایر تولیدکنندگان اصلی این محصول
در سال ۲۰۱۷ تولید جهانی انجیر نزدیک به ۱٫۱۵ میلیون تن بوده‌است، که ترکیه با ۲۶٪ تولید در صدر تولیدکنندگان انجیر قرار دارد. این کشور به همراه مصر و مراکش ۵۴٪ انجیر جهان را تولید می‌کنند.[۷] [نیازمند شفاف‌سازی] «آمارهای ارایه شده دارای ابهام است. باتوجه به وجود رقم‌های مختلف انجیر در سراسر دنیا که به صورت دیم یا آبی کشت می‌شوند و عرضه برخی به صورت تازه و برخی دیگر به صورت خشک صورت می‌پذیرد و از سوی دیگر کیفیت محصول و بازار آنها تفاوت فاحشی با یک دیگر دارد، به نظر می‌رسد که آمار ارایه شده از دقت لازم برخوردار نیست».آب و هوای مطلوب برای درخت انجیر
به همان اندازه که درخت انجیر به گرمای زیاد مقاوم است نسبت به سرما مخصوصاً در دوره جوانی حساس است و سرما یک عامل محدودکننده در کاشت این درخت می‌باشد. اثر گرما و رطوبت در میوه انجیر نسبت به نوع مصرف میوه متفاوت است. انجیرهایی که برای کنسرو یا در شیرینی‌پزی مصرف می‌شود در هوای مرطوب محصول مرغوب‌تری می‌دهد تا در هوای گرم و خشک و برعکس میوه درختان انجیری که در هوای خشک و نسبتاً گرم کاشته شده‌اند برای تهیه انجیر خشک مرغوب‌تر است تا آنهای در هوای مرطوب عمل آمده‌اند.باران در موقع تلقیح بسیار مضر است و مقدار محصول را به مقدار قابل توجهی کم می‌کند. در نواحی مرطوب میوه درشت می‌شود و دم آن طویل می‌گردد ولی مقدار شیرینی میوه کم می‌شود در هوای خشک و گرم دم میوه کوتاه شده گاهی به کلی از بین می‌رود اما اندازه میوه کوچک و مقدار شیرینی آن زیاد است.
زیستگاه
درخت انجیر معمولی از زمان‌های قدیم کشت می‌شده‌است و در مناطق خشک و آفتابی دارای خاک عمیق و تازه و در نقاط صخره‌ای با ارتفاع تا ۱۷۰۰ متر بالاتر از سطح دریا، به صورت وحشی رشد می‌کند. انجیر معمولی خاک نسبتاً متخلخل و با زهکشی آزاد را ترجیح می‌دهد و می‌تواند در خاک دارای مواد مغذی اندک رشد کند. برخلاف سایر گونه‌های انجیر، انجیر معمولی همیشه به گرده‌افشانی توسط زنبور یا از درخت دیگر نیاز ندارد، اما می‌توان توسط زنبور انجیر این درخت را برای تولید بذر گرده‌افشانی کرد.[۹] زنبور انجیر برای گرده‌افشانی در کشورهای سردسیر مانند انگلستان وجود ندارد. این گونه در مناطق پراکنده‌ای در آسیا و آمریکای شمالی با طبیعت سازگاری پیدا کرده و بومی شده‌است.
منبع : ویکی پدیا
